Kiến trúc Đại Nội Huế có gì đặc biệt? Quy mô và những công trình nổi bật

Đại Nội Huế nằm bên bờ Bắc sông Hương, thuộc thành phố Huế, tỉnh Thừa Thiên Huế. Đây là khu vực trung tâm của Kinh thành Huế, bao gồm Hoàng Thành và Tử Cấm Thành, nơi diễn ra các hoạt động chính trị, lễ nghi và sinh hoạt của vua chúa cùng hoàng gia nhà Nguyễn. Công trình được khởi công vào năm 1805 dưới triều vua Gia Long và hoàn thiện vào năm 1832 dưới thời vua Minh Mạng, huy động hàng vạn nhân công cùng khối lượng vật liệu khổng lồ. Không chỉ là trung tâm quyền lực tối cao, Đại Nội Huế còn là biểu tượng rực rỡ của nghệ thuật kiến trúc cung đình Việt Nam, hòa quyện tinh tế giữa yếu tố phong thủy, triết lý âm dương – ngũ hành và kỹ thuật kiến trúc quân sự phương Tây kiểu Vauban.

Với diện tích khoảng 520 ha và chu vi hơn 10 km, Đại Nội Huế toát lên sự bề thế, uy nghi, phản ánh rõ tầm vóc và quyền lực của triều Nguyễn – triều đại phong kiến cuối cùng của Việt Nam.

Kiến trúc của Đại Nội Huế là sự kết tinh của tinh hoa văn hóa Việt Nam, chịu ảnh hưởng từ Trung Hoa, Chămpa và cả kỹ thuật hiện đại từ phương Tây. Dưới đây là những điểm nổi bật trong lối kiến trúc của công trình này:

Quy hoạch theo triết lý phương Đông

• Hướng Nam – Hướng của bậc đế vương: Tất cả các công trình trong Đại Nội đều xoay mặt về hướng Nam, dựa trên quan niệm trong Kinh Dịch: “Thánh nhân nam diện nhi thính thiên hạ” (bậc đế vương quay mặt về hướng Nam để cai trị thiên hạ). Điều này thể hiện quyền lực tối cao và sự uy nghiêm của vua chúa.
• Bố cục đối xứng và phong thủy: Đại Nội được xây dựng theo nguyên tắc phong thủy nghiêm ngặt, với các khu vực được bố trí hài hòa giữa Huyền Vũ (Bắc), Chu Tước (Nam), Thanh Long (Đông) và Bạch Hổ (Tây). Trục thần đạo từ Ngọ Môn qua điện Thái Hòa đến lầu Tứ Phương Vô Sự tạo nên một không gian cân đối, hài hòa với thiên nhiên.
• Hệ thống hào và thành lũy: Kinh thành được bao bọc bởi Hộ Thành Hà dài hơn 7 km, vừa có chức năng phòng thủ vừa là tuyến giao thông thủy. Thành được xây dựng theo kiểu Vauban của Pháp, với 24 pháo đài và các pháo nhãn, đại bác bố trí đều, đảm bảo khả năng phòng thủ tối ưu.

Sự giao thoa văn hóa Đông – Tây

• Ảnh hưởng kiến trúc quân sự phương Tây: Kỹ thuật xây dựng thành lũy kiểu Vauban, với các pháo đài nhô ra và hào sâu, được vua Gia Long học hỏi từ các kỹ sư Pháp, giúp Kinh thành Huế không chỉ đẹp mà còn có giá trị chiến lược quân sự.
• Nghệ thuật trang trí cung đình: Các công trình trong Đại Nội sử dụng kỹ thuật sơn son thiếp vàng, khảm sành sứ và thủy tinh, đặc biệt phát triển dưới thời vua Khải Định. Ví dụ, cửa Chương Đức được trang trí bằng nghệ thuật ghép sành sứ đạt đến trình độ tinh xảo, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong mỹ thuật triều Nguyễn.
• Phong cách Đông Dương: Một số công trình như điện Kiến Trung được xây dựng vào thế kỷ 20 mang phong cách Đông Dương, kết hợp giữa kiến trúc truyền thống Việt Nam và nét hiện đại của Pháp, tạo nên sự độc đáo trong tổng thể kiến trúc.

Sự hài hòa với thiên nhiên

Đại Nội Huế được thiết kế để hòa quyện với cảnh quan thiên nhiên, với các hồ nước, vườn hoa, cầu đá và cây xanh tạo nên một không gian thơ mộng. Vườn Thượng uyển Cơ Hạ, được phục hồi năm 2012, là một ví dụ điển hình với diện tích 16.800 m², mang lại cảm giác thanh bình và gần gũi với thiên nhiên.

Đại Nội Huế là một công trình kiến trúc đồ sộ, với quy mô và khối lượng xây dựng thuộc hàng lớn nhất trong lịch sử Việt Nam thời cận đại:

• Diện tích: Kinh thành Huế có diện tích mặt bằng 520 ha, chu vi hơn 10 km, với tường thành cao 6,6 m và dày 21 m.
• Khối lượng công việc: Công trình yêu cầu hàng vạn nhân công, hàng triệu mét khối đất đá, cùng các công việc như đào hào, lấp sông, di dân và dời mộ, kéo dài trong suốt 30 năm (1805–1832).
• Cấu trúc ba lớp thành: Kinh thành Huế được bao bọc bởi ba lớp thành: Kinh Thành (vòng ngoài cùng), Hoàng Thành (nơi tổ chức các nghi lễ quan trọng) và Tử Cấm Thành (nơi sinh hoạt của vua và hoàng gia). Tử Cấm Thành có chu vi 1.298 m, với các cung điện được bố trí đối xứng chặt chẽ.

Đại Nội Huế bao gồm hàng chục công trình kiến trúc với quy mô và ý nghĩa khác nhau. Dưới đây là những công trình tiêu biểu mà du khách không nên bỏ qua:

Ngọ Môn – Cổng chính của Hoàng Thành

• Ngọ Môn, cổng chính phía Nam của Hoàng Thành Huế, hướng ra dòng sông Hương thơ mộng, là biểu tượng quyền lực tối thượng của vua chúa triều Nguyễn. Nơi đây từng chứng kiến những nghi lễ trọng đại như lễ đăng quang của các vị hoàng đế và các buổi tiếp đón sứ thần từ khắp nơi. Công trình gồm hai phần chính: Đài – Cổng và Lầu Ngũ Phụng, được chạm khắc và trang trí tinh xảo với hình rồng uốn lượn mềm mại, mái lợp ngói lưu ly vàng xen xanh rực rỡ. Tất cả tạo nên một tổng thể kiến trúc vừa uy nghi, vừa lộng lẫy, thể hiện rõ tầm vóc và sự quyền quý của triều đình nhà Nguyễn.

Điện Thái Hòa 

• Nằm ngay sau Ngọ Môn, trên trục thần đạo, điện Thái Hòa là nơi đặt ngai vàng, tổ chức các đại lễ như lễ đăng quang, sinh thần của vua và các buổi đại triều.
• Điện Thái Hòa có quy mô rộng lớn, với các cột gỗ quý sơn son thiếp vàng, trang trí hình rồng tinh xảo, thể hiện quyền uy của đấng quân vương. Màu sắc tươi sáng của công trình mang lại cảm giác trầm mặc nhưng không u tịch.

Tử Cấm Thành 

• Tử Cấm Thành là khu vực trong cùng của Đại Nội, nơi sinh hoạt và làm việc của vua cùng hoàng gia. Công trình có hình chữ nhật, với chu vi 1.298 m, bao gồm các cung điện như điện Càn Thành, cung Khôn Thái và Thái Bình Lâu.
• Các công trình trong Tử Cấm Thành được sơn son thiếp vàng, với mái ngói lưu ly vàng và xanh, khảm sành sứ và thủy tinh. Thái Bình Lâu, xây dựng dưới thời vua Khải Định, nổi bật với phong cách Đông Dương và trang trí “Tứ Linh” (long, lân, quy, phụng).

Hiển Lâm Các 

• Hiển Lâm Các nằm trong khu vực miếu thờ, được xây dựng từ năm 1821–1822 dưới thời vua Minh Mạng. Đây là công trình cao nhất trong Hoàng Thành (17 m), ghi nhớ công tích của các vua và quan đại thần nhà Nguyễn.
• Công trình bằng gỗ, cao 3 tầng, dựng trên nền gạch Bát Tràng, với các bậc cấp đá xanh Thanh Hóa và hình rồng trang trí tinh xảo.

Duyệt Thị Đường

• Nằm trong Tử Cấm Thành, Duyệt Thị Đường là nơi biểu diễn các vở tuồng cung đình cho vua, hoàng thân và quan lại. Công trình gồm hai tầng, với tầng dưới dành cho vua và tầng trên dành cho cung nữ, thái giám.
• Nhà hát được trang trí sang trọng, với các chi tiết chạm khắc tinh xảo, thể hiện sự phát triển của nghệ thuật tuồng cung đình Huế.

Đại Nội Huế không chỉ là một công trình kiến trúc mà còn là “nhân chứng sống” cho lịch sử hào hùng của dân tộc. Nơi đây chứng kiến những sự kiện trọng đại, như cuộc thương thảo lịch sử năm 1945 giữa chính quyền cách mạng và vua Bảo Đại, dẫn đến việc thoái vị của triều Nguyễn. Dù trải qua chiến tranh và thời gian, Đại Nội vẫn giữ được nét uy nghi, tráng lệ, là niềm tự hào của người dân Huế và Việt Nam. Chính vì thế, Tour Đại Nội Huế luôn là lựa chọn không thể thiếu trong hành trình khám phá miền Trung – đưa bạn từ vẻ đẹp cổ kính, uy nghi của hoàng cung xưa đến những câu chuyện lịch sử sống động còn vang vọng đến hôm nay.