Văn hóa Ninh Bình: Tổng hợp các Lễ hội truyền thống lớn nhất trong năm

Mùa xuân về là lúc cố đô Hoa Lư bừng lên sức sống với những sự kiện văn hóa, tâm linh quy mô lớn. Từ những nghi thức rước kiệu linh thiêng trên sông nước đến các hoạt động tưởng nhớ công ơn các vị anh hùng dân tộc, đây chính là cơ hội tuyệt vời để du khách đắm mình trong hào khí lịch sử và bản sắc truyền thống của mảnh đất Ninh Bình.

Lễ hội Cố đô Hoa Lư – Hào khí ngàn năm lịch sử

• Thời gian: 15/2 hoặc từ 6/3 – 10/3 Âm lịch hàng năm (Tùy theo lịch trình từng năm).
• Địa điểm: Khu di tích lịch sử Cố đô Hoa Lư, xã Trường Yên, huyện Hoa Lư.

Lễ hội Cố đô Hoa Lư là lễ hội lớn nhất trong năm tại Ninh Bình, nhằm tưởng nhớ và tri ân công lao của Vua Đinh Tiên Hoàng và Vua Lê Đại Hành – những vị anh hùng có công dựng nước và mở đầu các triều đại phong kiến tập quyền đầu tiên của Việt Nam.

• Phần Lễ: Được tổ chức trang nghiêm với các nghi thức truyền thống như:
  • Lễ mở cửa đền: Khai mạc lễ hội.
  • Lễ rước nước: Nghi thức linh thiêng rước nước từ sông Hoàng Long về đền để tế lễ, tượng trưng cho nguồn sống và sự biết ơn.
  • Lễ dâng hương/Tế lễ: Cử hành tại đền thờ hai vua.
• Phần Hội: Tái hiện lịch sử và tinh thần thượng võ qua các hoạt động:
  • Diễn trò “Cờ lau tập trận” – tái hiện thời thơ ấu của Vua Đinh.
  • Các trò chơi dân gian như đấu vật, múa rồng, cờ người, thi viết thư pháp.

Lễ hội chùa Bái Đính – Hành trình chiêm bái đầu xuân

• Thời gian: Từ mùng 6 Tết đến hết tháng 3 âm lịch hàng năm.
• Địa điểm: Khu Du lịch tâm linh chùa Bái Đính, xã Gia Sinh, huyện Gia Viễn.

Diễn ra tại quần thể chùa lớn nhất Việt Nam, lễ hội Bái Đính thu hút hàng vạn Phật tử và du khách đến hành hương, cầu an, và chiêm bái. Đây là sự kiện Phật giáo và văn hóa lớn, mang đậm ý nghĩa cầu nguyện quốc thái dân an.

• Phần Lễ: Khai hội bằng nghi thức đánh trống, khua chiêng. Tưởng nhớ công đức Thánh Nguyễn Minh Không, tế thần Cao Sơn và chầu Thánh Mẫu Thượng Ngàn.
• Phần Hội: Các hoạt động văn hóa, tâm linh phong phú như:
  • Rước kiệu, thả chim phóng sinh, cầu nguyện.
  • Biểu diễn văn nghệ truyền thống: hát Chèo, Xẩm, Ca trù.
  • Tham quan hang động, vãn cảnh chùa.

Lễ hội truyền thống thờ Đức Thánh Minh Đại Vương (Lễ hội Tràng An)

• Thời gian: Ngày 18/3 âm lịch hàng năm.
• Địa điểm: Đền Trần, Khu Du lịch sinh thái Tràng An (và các nơi thờ tự khác).

Lễ hội Tràng An được tổ chức để tri ân Đức Thánh Quý Minh Đại Vương – vị thần có công trấn giữ, bảo vệ vùng đất Hoa Lư. Điểm độc đáo nhất của lễ hội này là nghi thức rước linh thiêng hoàn toàn diễn ra trên sông nước giữa lòng di sản thế giới Tràng An.

• Nghi thức chính:
  • Lễ rước nước, tế lễ và phóng sinh: Hàng trăm thuyền rước di chuyển trên sông Sào Khê, xuyên qua các hang động và giữa khung cảnh non nước hữu tình của Tràng An.
  • Đoàn rước sau đó chia làm hai, một nửa tiếp tục đường sông, nửa còn lại vượt 3 ngọn núi để về Đền Nội Lâm cử hành nghi thức tế lễ.
• Ý nghĩa: Thể hiện lòng tri ân và cầu mong mưa thuận gió hòa, quốc thái dân an.

Ba lễ hội tiêu biểu này không chỉ là nét đẹp văn hóa tâm linh mà còn là điểm nhấn độc đáo, mời gọi du khách trải nghiệm sâu sắc tinh thần cố đô Hoa Lư lịch sử.

Bên cạnh các sự kiện lớn, Ninh Bình còn lưu giữ những lễ hội tri ân các vị vua, danh nhân có công khai phá và bảo vệ đất nước. Từ nghi thức rước kiệu vinh danh nhà Trần, tưởng nhớ Tổ nghề Nguyễn Minh Không, đến tục dâng 'xôi Vựng' độc đáo và lễ báo công của làng Nộn Khê, những lễ hội này khắc họa rõ nét truyền thống 'Uống nước nhớ nguồn' sâu sắc của người dân cố đô.

Lễ hội đền Thái Vi – Tưởng nhớ công ơn nhà Trần

• Thời gian: Từ ngày 14 – 17/3 âm lịch hàng năm.
• Địa điểm: Đền Thái Vi, thôn Văn Lâm, xã Ninh Hải, huyện Hoa Lư.

Lễ hội tưởng nhớ công lao của các vị vua Trần đã về gây dựng, bảo vệ vùng đất hành cung Vũ Lâm.

• Điểm nhấn: Lễ rước kiệu hoành tráng với sự tham gia của hơn 30 đoàn đại diện.
• Phần Hội: Đa dạng với các trò chơi dân gian như cờ người, đấu vật, múa rồng, múa lân, bơi thuyền.

Lễ hội đền Đức Thánh Nguyễn (Nguyễn Minh Không)

• Thời gian: Từ ngày 08 – 10/3 âm lịch (Thường tổ chức lớn 5 năm hoặc 10 năm một lần).
• Địa điểm: Làng Điềm, xã Gia Thắng, huyện Gia Viễn.

Lễ hội tri ân Đức Thánh Nguyễn Minh Không, một người con ưu tú của đất Gia Viễn, người được coi là vị tổ nghề Y, nghề đúc đồng và có công lớn trong việc xây dựng nhiều chùa chiền.

• Nghi thức: Rước nước từ sông Hoàng Long về đền, tế lục khúc, tế nam và nữ quan.
• Trò chơi: Kéo co, cờ 32 quân, chọi gà.

Lễ hội đền Nguyễn Công Trứ – Vị Doanh điền khai hoang

• Thời gian: Từ ngày 14 – 16/11 âm lịch hàng năm.
• Địa điểm: Đền thờ Nguyễn Công Trứ, xã Quang Thiện, huyện Kim Sơn.

Lễ hội đền Nguyễn Công Trứ tưởng niệm ngày mất của Doanh điền Nguyễn Công Trứ – vị công thần có công lớn khai hoang lập nên huyện Kim Sơn (Ninh Bình) và Tiền Hải (Thái Bình).

• Nét đặc sắc: Có sự tham gia và hòa hợp của cả người lương (Phật giáo) và người giáo (Công giáo) trong các nghi thức.
• Phần Hội: Đua thuyền trên sông Vạc và biểu diễn nghệ thuật hát Ca trù (một loại hình dân ca gắn liền với Nguyễn Công Trứ).

Lễ hội đền La – Tưởng nhớ Vua Hậu Trần

• Thời gian: Từ ngày 13 – 15 tháng Giêng âm lịch hàng năm.
• Địa điểm: Thôn La Phù, xã Yên Thành, huyện Yên Mô.

Lễ hội tưởng nhớ Giản Định Đế và Trùng Quang Đế – hai vị vua thời Hậu Trần.

• Điểm độc đáo: Tục lệ dâng "xôi Vựng" (loại xôi làm từ gạo nếp trắng dẻo thơm) – các làng thi nhau nấu xôi ngon nhất để làm lễ vật cúng tế, thể hiện tinh thần no ấm và đoàn kết.

Lễ hội Báo Bản Nộn Khê

• Thời gian: Ngày 14 tháng Giêng âm lịch hàng năm.
• Địa điểm: Đình làng Nộn Khê, xã Yên Từ, huyện Yên Mô.

Những lễ hội tưởng nhớ này không chỉ là nghi thức tâm linh mà còn là bảo tàng sống động, giúp du khách cảm nhận trọn vẹn bề dày lịch sử, lòng biết ơn và bản sắc văn hóa độc đáo của từng vùng đất tại Ninh Bình.

Để hành trình khám phá các lễ hội tâm linh được trọn vẹn và ý nghĩa, du khách nên lưu ý:

• Trang phục: Lựa chọn trang phục lịch sự, kín đáo, phù hợp với không khí trang nghiêm tại các địa điểm thờ tự, đền chùa. Ưu tiên trang phục truyền thống như áo dài sẽ rất phù hợp.
• Giữ gìn vệ sinh: Bảo vệ cảnh quan chung, đặc biệt tại các khu di tích, danh lam thắng cảnh.
• Giữ trật tự: Tránh chen lấn xô đẩy, duy trì an ninh trật tự và tôn trọng các nghi thức tế lễ.

Ninh Bình với chuỗi lễ hội truyền thống lớn, không chỉ là điểm đến du lịch mà còn là không gian để du khách trải nghiệm và cảm nhận sâu sắc về lịch sử, văn hóa và tín ngưỡng của dân tộc Việt Nam.

Tóm lại, hệ thống lễ hội truyền thống của Ninh Bình – từ quy mô lớn tưởng nhớ hai vị vua khai quốc tại Hoa Lư, sự kiện Phật giáo đầu năm tại Bái Đính và Tràng An, đến những lễ hội tri ân các danh nhân địa phương như đền Thái Vi, đền Đức Thánh Nguyễn, đền Nguyễn Công Trứ – đã kiến tạo nên một không gian văn hóa độc đáo và vô cùng phong phú. Mỗi nghi thức, mỗi trò chơi dân gian đều là minh chứng sống động cho đạo lý "Uống nước nhớ nguồn" sâu sắc và tinh thần thượng võ, đoàn kết của cộng đồng. Ninh Bình, với chuỗi lễ hội trải dài quanh năm, không chỉ là kỳ quan thiên nhiên mà còn là một bảo tàng sống về lịch sử và tín ngưỡng, mời gọi du khách đến chiêm ngưỡng, trải nghiệm và cảm nhận trọn vẹn hồn cốt vĩnh hằng của cố đô Hoa Lư.