Nhà thờ đá Phát Diệm có lịch sử hơn 140 năm, được khởi công xây dựng từ năm 1875 dưới sự chủ trì của linh mục Phêrô Trần Lục (hay còn gọi là Cha Sáu), một lãnh đạo cộng đồng Công giáo địa phương. Quần thể được hoàn thành vào năm 1899 sau hơn 20 năm thi công, với sự tham gia của hàng ngàn giáo dân và thợ thủ công. Linh mục Trần Lục không chỉ là người thiết kế mà còn trực tiếp giám sát, sử dụng vật liệu địa phương như đá và gỗ lim để tạo nên sự hài hòa với thiên nhiên và văn hóa Việt Nam.

Ban đầu, nhà thờ lớn được khánh thành năm 1891 với tước hiệu Nhà thờ Đức Mẹ Mân Côi. Các công trình phụ như nhà thờ đá (xây năm 1883), phương đình (1899) và các hang đá nhân tạo (từ 1875-1898) được bổ sung dần. Một số hang đá đã thay đổi tên theo thời gian, chẳng hạn Núi Sinh Nhật (trước là Núi Táng Xác, đổi năm 1954), Núi Lộ Đức (trước là Vườn Giệt-si-ma-ni, đổi năm 1925), và Núi Sọ (trước là hang Bêlem, đổi năm 1957).

Địa danh này từng chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử, từ thời kỳ Pháp thuộc đến nay, và được công nhận là Di tích lịch sử văn hóa quốc gia. Hiện nay, tỉnh Ninh Bình đang phối hợp với các chuyên gia Nhật Bản để hoàn thiện hồ sơ đề cử UNESCO công nhận Di sản Văn hóa Thế giới. Điều này càng khẳng định giá trị lịch sử sâu sắc của Nhà thờ đá Phát Diệm, thu hút không chỉ giáo dân mà còn du khách quốc tế.

Điều làm nên sức hút của Nhà thờ đá Phát Diệm chính là sự kết hợp hài hòa giữa kiến trúc Gothic châu Âu và phong cách đình chùa Việt Nam truyền thống. Toàn bộ quần thể sử dụng đá xanh, đá phiến và gỗ lim nguyên khối, tạo cảm giác vững chãi, cổ kính nhưng vẫn gần gũi với văn hóa dân tộc.

• Ao hồ: Hồ nước hình chữ nhật rộng khoảng 4ha, kè đá xung quanh, là điểm khởi đầu khi bước vào quần thể. Giữa hồ có hòn đảo nhỏ với tượng Chúa Giê-su, tạo nên khung cảnh thơ mộng, đặc biệt vào lúc bình minh hoặc hoàng hôn.
• Phương đình: Công trình cao 25m, rộng 17m, dài 24m, gồm ba tầng đá. Tầng dưới có phù điêu chạm Chúa Giê-su và các vị thánh; tầng hai treo trống lớn; tầng ba là chuông đồng nặng gần 2 tấn, đúc năm 1890, tiếng vang xa hai tỉnh Ninh Bình và Thanh Hóa. Mái cong kiểu đình Việt Nam là điểm nhấn đặc trưng.
• Nhà thờ lớn: Dài 74m, rộng 21m, cao 15m, với 5 lối vào chạm trổ tinh xảo. Bên trong có 48 cột gỗ lim nguyên khối, mỗi cột nặng khoảng 10 tấn. Bàn thờ chính là khối đá nguyên khối nặng 20 tấn, chạm hoa văn bốn mùa.
• Bốn nhà thờ nhỏ: Bao gồm Nhà thờ Trái Tim Chúa Giêsu (1889), Thánh Rôcô (1895), Thánh Giuse (1896) và Thánh Phêrô (1896). Mỗi nhà thờ có kiến trúc riêng nhưng hài hòa với tổng thể.
• Ba hang đá nhân tạo: Nằm phía Bắc, cách nhau 100m, bao gồm Núi Sinh Nhật, Núi Lộ Đức và Núi Sọ. Đây là nơi tái hiện các câu chuyện Kinh Thánh qua tượng đá lớn.
• Nhà thờ đá: Xây hoàn toàn bằng đá năm 1883, với phù điêu chạm tứ quý (tùng, mai, cúc, trúc) và các con vật biểu tượng như sư tử, phượng hoàng.

Kiến trúc này không chỉ thể hiện sự sáng tạo mà còn nhấn mạnh tinh thần hòa hợp tôn giáo, khiến Nhà thờ đá Phát Diệm được đánh giá là một trong những nhà thờ đẹp nhất Việt Nam.

Từ Hà Nội, bạn có thể dễ dàng đến Nhà thờ đá Phát Diệm với khoảng cách 120km, mất 2-3 giờ di chuyển.

• Xe máy hoặc ô tô cá nhân: Đi theo quốc lộ 1A qua đường Giải Phóng, hoặc cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ - Ninh Bình. Từ thành phố Ninh Bình, tiếp tục đi thêm 28km về hướng Nam đến thị trấn Phát Diệm. Đường khá dễ đi, nhưng lưu ý tốc độ và thời tiết mưa.
• Xe khách: Từ bến xe Giáp Bát, Mỹ Đình hoặc Nước Ngầm, có nhiều chuyến xe đến Ninh Bình (hãng như Sao Việt, giá khoảng 100.000-150.000 VNĐ/chiều). Sau đó, bắt xe buýt hoặc taxi (khoảng 200.000 VNĐ) đến Phát Diệm.
• Tàu hỏa: Từ ga Hà Nội đến ga Ninh Bình (khoảng 2 giờ), rồi di chuyển tiếp bằng taxi hoặc xe ôm.

Nếu từ TP.HCM hoặc các tỉnh miền Nam, bạn có thể bay đến sân bay Nội Bài rồi tiếp tục như trên. Khu vực có chỗ đỗ xe rộng rãi, đặc biệt vào dịp lễ hội.

Nhà thờ đá Phát Diệm mở cửa miễn phí cho du khách tất cả các ngày trong tuần, từ sáng đến tối. Thời gian lý tưởng là từ 8h sáng đến 5h chiều để tránh nắng nóng hoặc mưa. Không thu vé vào cửa, nhưng bạn có thể quyên góp tự nguyện để bảo tồn di tích.

Lịch trình gợi ý cho một ngày:

• Sáng: Tham quan ao hồ và phương đình.
• Giữa ngày: Khám phá nhà thờ lớn và các nhà thờ nhỏ.
• Chiều: Thăm hang đá và nhà thờ đá.
• Tối: Nếu trùng dịp lễ, tham gia các hoạt động tâm linh.

Thời điểm đẹp nhất là mùa khô (tháng 11-4), hoặc dịp Giáng sinh khi nhà thờ được trang hoàng lộng lẫy.

Bên cạnh việc chiêm ngưỡng giá trị kiến trúc độc đáo, du khách còn có thể tham gia nhiều hoạt động thú vị tại Nhà thờ đá Phát Diệm như chụp ảnh check-in tại cầu ngói Phát Diệm – công trình từng xuất hiện trên tem bưu chính Việt Nam, dạo bước quanh hệ thống ao hồ yên bình hoặc dành thời gian cầu nguyện, tĩnh tâm trong các hang đá linh thiêng.

Lễ hội nổi bật:

• Giáng sinh: Diễn ra vào tháng 12, với trang trí đèn màu, hang đá, cây thông. Các hoạt động bao gồm canh thức, thánh lễ, rước kiệu, biểu diễn ca múa nhạc và trao quà từ thiện. Không khí rộn ràng, thu hút hàng ngàn người.
• Các lễ Công giáo khác: Như Lễ Phục Sinh, Lễ Đức Mẹ, với thánh lễ và hoạt động cộng đồng.

Khi tham quan vào những dịp lễ, du khách nên giữ thái độ tôn trọng bằng cách di chuyển nhẹ nhàng, hạn chế gây ồn hoặc quan sát từ xa để không làm ảnh hưởng đến hoạt động tôn giáo của giáo dân.

Để hành trình tham quan diễn ra thuận lợi và thể hiện sự tôn trọng đối với không gian tôn giáo linh thiêng, du khách nên lưu ý những điểm sau:

• Trang phục: Ưu tiên trang phục kín đáo và lịch sự như áo có tay, quần dài; tránh mặc đồ quá ngắn hoặc hở khi vào khu vực thờ tự.
• Ứng xử: Giữ trật tự, hạn chế nói chuyện lớn tiếng; tuyệt đối không tựa, ngồi hoặc chạm vào tượng, phù điêu, hiện vật. Bảo vệ môi trường bằng cách không xả rác.
• Chụp ảnh: Chỉ chụp ở những khu vực được phép và nên tắt flash khi vào bên trong nhà thờ để tránh ảnh hưởng đến không gian tôn nghiêm.
• Thời tiết: Chuẩn bị kem chống nắng, nước uống khi đi mùa hè; giai đoạn mưa nhiều (tháng 5–10) nên mang theo ô hoặc áo mưa.
• An toàn: Không nên đi một mình vào buổi tối; nếu di chuyển bằng taxi, hãy chọn các hãng uy tín.
• Dịp lễ hội: Lượng khách đông, vì vậy nên đến sớm, di chuyển chậm rãi và gửi xe tại khu vực quy định dọc quốc lộ 10 để tránh ùn tắc.

Với cẩm nang tham quan Nhà thờ đá Phát Diệm chi tiết từ A–Z, hy vọng bạn đã có đủ thông tin để tự tin khám phá một trong những công trình kiến trúc Công giáo độc đáo và ấn tượng nhất Việt Nam. Từ giá trị lịch sử, nghệ thuật cho đến không gian tâm linh thanh tịnh, Phát Diệm chắc chắn sẽ mang đến cho bạn những trải nghiệm trọn vẹn và đáng nhớ. Nếu bạn mong muốn một hành trình an toàn – tối ưu – tiện lợi, Sovaba Travel luôn sẵn sàng đồng hành cùng bạn qua các tour du lịch Nhà thờ đá Phát Diệm trọn gói với lịch trình khoa học, hướng dẫn viên am hiểu và dịch vụ chu đáo.

Ngoài ra, bạn cũng có thể tham khảo thêm nhiều tour du lịch Ninh Bình khác như Tràng An, Tam Cốc – Bích Động, Hang Múa, Cố đô Hoa Lư… tại sovaba.travel để hoàn thiện chuyến khám phá vùng đất cố đô của mình một cách đầy đủ và ấn tượng nhất.