Chùa Non Nước: Cẩm nang tham quan ngôi chùa cổ nghìn năm tuổi ở Ninh Bình

Chùa Non Nước, còn được gọi là Chùa Dục Thúy Sơn, tọa lạc ngay dưới chân núi Non Nước (hay núi Dục Thúy), bên bờ sông Đáy và cửa sông Vân, thuộc phường Thanh Bình, thành phố Ninh Bình, tỉnh Ninh Bình. Vị trí này nằm tại ngã ba sông Vân và sông Đáy, tạo nên khung cảnh non nước hữu tình, mang đậm chất thơ của miền Bắc Bộ. Chùa cách trung tâm thành phố Ninh Bình khoảng 1km, cách Hang Múa 7km và khu di tích Tràng An - Hoa Lư khoảng 9km. Đây là địa điểm lý tưởng để kết hợp tham quan với các thắng cảnh nổi tiếng khác ở Ninh Bình, như Tam Cốc - Bích Động hay chùa Bái Đính. Khu vực xung quanh chùa là làng quê yên bình, với sông nước và núi non bao quanh, mang đến không gian thanh tịnh, tách biệt khỏi sự xô bồ của đô thị.

Chùa Non Nước Ninh Bình có lịch sử hơn nghìn năm, được xây dựng từ thời nhà Lý, cụ thể dưới triều vua Lý Nhân Tông bởi quốc sư Nguyễn Minh Không. Ban đầu, chùa đóng vai trò như một vọng gác tiền tiêu bảo vệ kinh thành Hoa Lư. Nơi đây đã chứng kiến sự kiện lịch sử quan trọng: Thái hậu Dương Vân Nga trao áo long bào cho tướng Lê Hoàn, đánh dấu sự chuyển giao từ nhà Đinh sang nhà Lê. Đến thế kỷ 13 dưới triều Trần, chùa được trùng tu bởi nhà sư Trí Nhu, và danh sĩ Trương Hán Siêu đã đặt tên là "Dục Thúy Sơn" sau khi khám phá vẻ đẹp của ngọn núi. Chùa từng là vị trí chiến lược trong cuộc kháng chiến chống Pháp, với lô cốt và vết tích bom đạn trên núi. 

Sau hơn 700 năm hư hại do chiến tranh và thời gian, chùa được trùng tu lớn vào năm 2006 và được công nhận là di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia từ năm 1962. Hơn 40 bài thơ của các bậc tao nhân mặc khách như Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tông, Trương Hán Siêu được khắc trên vách đá, biến nơi đây thành "núi thơ" nổi tiếng.

Kiến trúc chùa Non Nước Ninh Bình gây ấn tượng mạnh bởi sự hòa quyện tinh tế giữa đá tự nhiên và cảnh quan núi non, tạo nên vẻ đẹp cổ kính, trang nghiêm và giàu tính tâm linh. Toàn bộ khu chùa có diện tích khoảng 2.000m², được xây dựng chủ yếu bằng đá xanh, mang lại cảm giác vững chãi và bền bỉ theo thời gian.

Trung tâm chùa là chánh điện, thiết kế theo phong cách truyền thống với mái kép lợp ngói xanh – đỏ, các đầu đao cong vút mềm mại, đỉnh mái chạm khắc rồng phượng tinh xảo. Bên trong chánh điện đặt tượng Phật lớn dát vàng ở vị trí trang trọng, xung quanh là hệ thống tượng Phật nhỏ hơn, tạo nên không gian linh thiêng, trầm mặc với hương khói lan tỏa.

Chùa có hai cổng chính gồm cổng Bắc và cổng Đông Nam, trong đó cổng Đông Nam hướng ra sông Đáy, nơi người dân thường thả cá phóng sinh vào dịp đầu năm. Sân chùa rộng và thoáng, nổi bật với tượng Quan Thế Âm Bồ Tát bằng đá trắng được chạm khắc tinh xảo, cùng nhiều tượng đá dân gian mang đậm dấu ấn văn hóa truyền thống.

Khuôn viên chùa được bao phủ bởi cây cổ thụ, bonsai và dây leo, tạo không gian xanh mát, yên bình. Từ chùa, du khách có thể chinh phục 72 bậc thang đá rêu phong (chia thành 5 cấp) để lên đỉnh núi Non Nước, nơi tọa lạc Nghinh Phong Các, điểm ngắm toàn cảnh sông núi, làng quê Ninh Bình đầy thơ mộng.

Ngay gần đó là đền thờ Trương Hán Siêu, công trình gồm 3 gian bái đường và 2 gian hậu cung, nổi bật với các đại tự chữ Hán và những bài thơ vịnh cảnh được khắc trực tiếp lên vách núi, tạo nên giá trị văn hóa – lịch sử độc đáo hiếm có.

Từ Hà Nội đến Chùa Non Nước Ninh Bình khoảng 90km, mất 1,5-2 giờ di chuyển tùy phương tiện. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết:

• Bằng xe máy hoặc ô tô tự lái: Xuất phát từ Hà Nội theo đường Giải Phóng, rẽ vào cao tốc Pháp Vân - Cầu Giẽ, đi qua Phủ Lý (Hà Nam) đến Ninh Bình. Từ trung tâm Ninh Bình, đi dọc đường Lê Đại Hành khoảng 1km là đến chùa. Sử dụng Google Maps để định vị chính xác, đường nhựa phẳng phiu, dễ đi.
• Bằng xe khách hoặc xe buýt: Bắt xe tại bến Giáp Bát hoặc Mỹ Đình (Hà Nội) với giá vé khoảng 70.000-100.000 VNĐ/lượt. Các hãng xe như Hoàng Long, Cúc Mừng chạy thường xuyên. Đến bến xe Ninh Bình, thuê xe máy (khoảng 100.000 VNĐ/ngày) hoặc taxi (khoảng 50.000 VNĐ) để đến chùa.
• Từ các tỉnh khác: Nếu từ miền Nam, bay đến sân bay Nội Bài rồi chuyển xe; từ miền Trung, đi tàu hỏa đến ga Ninh Bình rồi tiếp tục. Kết hợp với tour du lịch Ninh Bình để tiện lợi hơn, đặc biệt nếu đi nhóm.

Đường đi đến chùa Non Nước khá thuận lợi, dễ kết hợp tham quan các điểm nổi tiếng khác trong thành phố, giúp chuyến hành hương và khám phá Ninh Bình trở nên trọn vẹn hơn.

Chùa Non Nước Ninh Bình không tổ chức lễ hội lớn riêng biệt nhưng là địa điểm quan trọng trong các hoạt động tâm linh đầu năm. Vào dịp Tết Âm lịch, du khách có thể tham gia thả cá chép tại cổng Đông Nam để tiễn ông Công ông Táo về trời – một phong tục truyền thống mang ý nghĩa cầu may mắn. Ngoài ra, có hoạt động vẽ chữ ông đồ, nơi bạn có thể xin chữ về treo nhà. Các hoạt động tâm linh hàng ngày bao gồm lễ Phật, cầu khấn bình an, phát tài phát lộc, với không gian yên bình giúp du khách thư giãn, tìm lại sự cân bằng nội tâm. Chùa thu hút hàng ngàn khách thập phương chiêm bái, đặc biệt vào rằm hoặc mùng một hàng tháng. Kết hợp với các di tích gần như đền Thái Vi (thờ vua Trần) hoặc chùa Bích Động để có hành trình tâm linh đầy đủ.

Khi tham quan Chùa Non Nước Ninh Bình, hãy lưu ý một số quy tắc để tôn trọng không gian linh thiêng và đảm bảo an toàn:

• Trang phục: Ăn mặc lịch sự, kín đáo; tránh váy ngắn, quần đùi, áo hở vai hoặc quá mỏng để phù hợp với nơi thờ tự.
• Hành vi: Giữ yên lặng, nói chuyện nhỏ nhẹ, không làm ồn ảnh hưởng đến người khác. Không tự ý quay phim hoặc chụp ảnh mà chưa xin phép ban quản lý.
• Chuẩn bị vật dụng: Mang giày dép êm ái, dễ tháo (phải bỏ giày khi vào chánh điện), nước uống, áo khoác (thời tiết se lạnh), và quạt mini nếu đi mùa hè. Tránh leo núi nếu trời mưa vì đường trơn.
• Bảo vệ di tích: Không vứt rác bừa bãi, không khắc vẽ lên đá hoặc tượng. Tôn trọng các phong tục địa phương như thắp hương đúng nơi quy định.
• Sức khỏe: Nếu có vấn đề sức khỏe, tránh leo thang nhiều; chùa có địa hình đồi dốc. Đi nhóm để hỗ trợ nhau và chọn tour nếu lần đầu.

Chùa Non Nước mang trong mình vẻ đẹp lặng lẽ nhưng bền bỉ theo thời gian, nơi lịch sử, tín ngưỡng và cảnh sắc thiên nhiên hòa quyện một cách hài hòa. Mỗi bước chân qua sân chùa, mỗi bậc đá rêu phong hay làn khói hương bảng lảng đều gợi lên cảm giác tĩnh tại, giúp du khách chậm lại để cảm nhận chiều sâu văn hóa của vùng đất Ninh Bình. Với những thông tin thực tế và kinh nghiệm được chia sẻ trong bài, hy vọng bạn có thể chủ động sắp xếp lịch trình phù hợp, tận hưởng chuyến tham quan nhẹ nhàng và ý nghĩa.